Obsesif Kompulsif Bozukluk

Obsesyon, kişinin aklına tekrar tekrar gelen, aklından uzaklaştırmakta zorluk çektiği, saçma olduğunu bildiği halde kişinin aklından uzaklaştıramadığı rahatsız edici düşüncelerdir. Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), halk arasında “takıntı hastalığı”, “saplantı hastalığı” gibi isimlerle de anılır.

En sık görülen obsesif düşünceler kir veya mikrop korkusu (%40), kendisinin veya sevdiği birisinin zarar görmesi (%24), simetri (%17) veya aşırı dinsel düşüncelerdir (%13). Kişinin bu rahatsız edici düşünceleri yok etmek veya azaltmak için yaptığı davranışlara ise kompulsiyon denilir. En sık görülen kompulsif davranışlar yıkanma ve temizlik (%85), tekrarlama (%51), kontrol etme (%46), dokunma (%20), sıralama (%17), sayma (%18) ve biriktirmedir (%11). Ufak çocuklar şikâyetlerini tarif etmekte güçlük çekebilirler. Çoğu bireyde birden fazla obsesyon ve kompulsiyon bir arada bulunur. Takıntı ve saplantılar zamanla artış/azalış gösterirler ve biçim değiştirirler.

Erken başlangıçlı olgularda ayrıca kompulsiyonlardan önce olan öznel hisler olabilir, bunlara duyusal fenomen adı verilir. Bu öznel hisler arasında kaslarda kasılma, deriye birşeyler dokunduğu hissi yer alır. Olguların en az yarısında başta Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, tik bozuklukları ve kaygı bozuklukları olmak üzere diğer sorunlar da görülür. Sosyal sorunlar ve arkadaşlık sorunlarına da sık rastlanır.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Sıklığı Nedir?

5-15 yaş arası çocuklarda OKB sıklığı binde 2 ile %1 arasında değişmektedir. OKB sıklığı ergenlik öncesinde ve 20’li yaşlarda iki defa artmaktadır. Erkek çocuklarda kız çocuklardan biraz daha fazla görülür ve erkek çocuklarda daha erken başlar.

Çocuklarda normalde görülen törensel davranışlar nelerdir? Bunlar “saplantı” ve “takıntılardan” nasıl farklar gösterirler?

Bu davranışlar yatma zamanı davranışları, çizgilere basmama, sayma, şanslı ve şanssız sayılar ve nesnelerin yerlerinde durmasını istemeyi kapsar. Hem kızlar hem de erkeklerde görülen bu davranışların en yoğun olduğu zaman 4 yaş civarıdır. Bu davranışlar çocukların kurallara uymasını, sosyalleşmesini kolaylaştırır. Genelde 8 yaş civarında kendiliğinden kaybolurlar. Çocukluktaki takıntılar ise ufak yaşta bile rahatsızlık vericidir, sosyal izolasyona ve yaşından küçük davranmaya neden olurlar. Obsesif düşünceler daha geç başlama eğilimindedir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk, “Saplantı Hastalığı”, “Takıntı Hastalığı” Tedavileri Nelerdir?

Obsesif kompulsif bozukluk tedavisi için üç yol bulunmaktadır. Bunlar psikoterapi, ilaç tedavisi ve ikisinin bir arada kullanılmasıdır. Psikoterapi yöntemlerinden önde gelen yöntem bilişsel davranışçı terapidir. Bu terapinin iki ana noktası yüzleşme ve davranışın durdurulmasıdır. Mümkün olduğu zaman, hafif ve orta OKB tedavisinde bilişsel davranışçı terapi ilk seçenek olarak düşünülebilir.

(BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİLER yazıma bakabilirsiniz).

İlaç tedavileri normal koşullarda orta ve şiddetli olgular için önerilmektedir. Ancak, ailenin yeterli desteği olmayan, belirtilerin saçmalığına yeterli içgörü göstermeyen olgularda ilaç tedavileri ilk seçenek olarak düşünülebilir. En sık kullanılan ilaçlar Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörleridir (Selective Serotonine Reuptake Inhibitors, SSRI). Bu ilaçlar aynı zamanda depresyon için de etkilidirler, yani antidepresan özellikleri vardır. Bu gruptaki ilaçların etkisi 4-6 hafta içinde istenen düzeye gelir. Güvenli ilaçlardır. En sık yan etkileri bulantı ve kusmadır, bu yan etkiler ilk haftalarda daha belirgindir. Uyku ve iştah değişiklikleri yapabilir. Bu ilaçlardan paroksetin (Seroxat) çocuk ve gençlerde kullanılmamalıdır. Alternatif olarak kullanılabilecek bir ilaç klomipramin (Anafranil) dir. Bu ilaç daha etkin olabilir ancak yan etkileri de daha fazladır. Dirençli olgularda Fluvoksamin+Anafranil kombinasyonu veya diğer ilaçlarla güçlendirme tedavileri mümkündür. Daha çabuk tedavi gereken durumlarda yeşil reçete ile temin edilen, yani kullanımı kontrollü ilaçlardan olan benzodiazepinler kullanılır. Bunların en ünlüleri Diazem, Xanax ve Rivotril olarak sayılabilir. Bu ilaçlar tedavini başında ek olarak kullanılabilir ancak hiçbir zaman OKB tedavisinde tek başına kullanılmamalıdır.

Kombinasyon tedavisinin etkileri daha uzun süreli olabilir.

İyileşmeyi Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Erken başlayan, uzun zamandır devam eden, cinsel, dini içerikli saplantıları veya biriktirme davranışını gösterenler, beraberinde diğer psikiyatrik bozuklukları olanlar ve ilk tedaviye iyi yanıt vermeyenlerde iyileşme oranı daha düşük olarak bildirilmiştir. Buna karşın olguların büyük çoğunluğu yeterli bir tedavi ile çok iyi iyileşme gösterir.

KAYNAK:
J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 2012;51(1):98 –113.